Doing the Banown

Is minic daoine fiosrach faois na hainmneacha aisteacha a bhíonn ar ríleanna agus ar phoirt traidisiúnta. Tá ana-ghlaoch ar an ngrúpa nua-thraidisiúnta, “Bate de Boggers” le déanaí de bharr a leagan reggae den ríl, “Doing the Banown”. Seo libh an scéal taobh thiar den teideal sin.

Fadó fadó sar a raibh aon bhaile nó sráidbhaile anseo, bhí gallán mór árd ina sheasamh ar bharr chnoic agus Beann Eoin a thugtaí air. Gach Oíche Fhéile San Seáin (nó Oíche Fhéile Naomh Eoin más maith leat) thagadh daoine as gach aird chun patrún a dheineamh ann. Do dheinidís na turais agus deiridís paidreacha. Bhí cáil an leighis ar an ngallán do mhná aimride agus dos na fearaibh a bhíodh deacrachtaí acu an adharc a ardú ag an am cuí. Deir daoine gur eascair an deasghnáth ó fhéile phágánach thorthúlachta agus nach raibh sa ghallán ach siombal fallach den bhall fearga. N’fheadar, ach tháinig an phágánachas i réim arís tar éis na paidreacha agus deirtear go mbíodh damhsa agus ól agus drabhlás agus daoine ag cur an leigheas chun triail.

Nuair a ghlac na Chetwyndes seilbh ar an gceantar maguaird i lár na seachtú aoise déag do leagadar an gallán chun deireadh a chur leis an mbaothchreideamh papánach (dar leo) agus thógadar Teampall Protastúnach in a áit. Tamall éigin ina dhiaidh thóg na Chetwyndes tuama mór galánta le oibilisc árd ar bharr sa reilig in aice leis an séipéal. Agus cad a dhein muintir na h-áite – thosnaíodar ag baint úsáid as an oibilisc in ionad an ghalláin mar fhócas don phatrún. Ar dtúis rinne na Chetwyndes iarracht deireadh a chur leis an gcleactadh ach le h-imeacht aimsire d’éiríodar níos réchúisí agus níor chuireadar isteach ar chúrsaí.

B’iad na sagairt a chur deireadh leis. Tháinig sagart óg, darbh ainm Thomas V. Dwyer go dtí an paróiste agus an naoú aois déag ag druidim chun deiridh. “Thundering Tom” a tugadh air de bharr a stíl searmóineachta. Bhagair sé coinnealbhá agus tinte síoraí ifrinn ar aon duine a ghlacfadh páirt sa phatrún; “Doing the Banown”. Bhí an Gaeilge dearmadta faoin am sin agus an t-ainm “Beann Eoin” truaillithe. B’shin deireadh leis an bpatrún ach bhíodh daoine fós ag teacht go dtí an reilig i gcoim na hoíche chun crosa a ghreanadh ar an oibilisc.

Sin mar a bhí an scéal go dtí gur tháinig na hippies Sasanacha chun cur fúthu i ngort Connie Cooney lámh le Chetwynde Downs. Bíonn an-suim ag an lucht súil nua-aoiseach sa phágánachas Ceilteach agus is féile an-tábhactach dóibh lár an tsamhraidh. Nuair a chualadar faoin seana-nós “Doing the Banown” do shocraíodar go gcomórfadh siad an fhéile sin sa reilig. An tráthnóna roimh ré chuadar isteach sa sean-reilig agus thosnaigh scléip mhór. Bhí ceol ar lán airde á bhlaisteál amach ó callairí móra. Rinne comharsana gearán leis na Gárdaí, agus chuireadar an ruaig ar na Hippies. Ach thánadar thar n-ais níos déanaí . Deirtear gur radharc iontach dochreidte a bhí ann le héirí na gréine agus draoithe feistithe i róbaí bána fada ag séideidh adharca ollmhóra, daoine eile ag greadadh ar drúmaí agus na hippies go léir ag canadh is ag cantaireacht is ag rince timpeall na hoibilisce.

Bhí an cumann phobail áitiúil agus an tAthair Flannigan a rá go bhfaighidís órdú cúirte chun stop a chur leis an diamhasla (dar leo) arís i mbliana ach rinne na hippies bualadh pre-emptive cliste. Bhí gach éinne ag cleamhsán le blianta faoi staid na sean-reilige ach gan aon rud á dhéanamh faoi. Cúpla seachtain ó shin chuaigh na hippies isteach sa reilig agus ghlanadar an áit go léir. Thugadar an brúscar go dtí an dumpa agus ghearradar an féar agus na driseacha. Anois tá daoine ina bhfábhar agus ag rá gur náireach an mhaise bheith ag cur bac orthu. Tá an tAthair Flannigan ar buile ach ní féidir leis aon rud a dhéanamh. Níl an chumhacht chéanna ag na sagairt sa lá atá inniu ann is a bhí acu aimsir Thundering Tom. No, níl, ambaist. Is cosúil nach bhfuil deireadh fós le “Doing the Banown.”

Anois tá an seana-seit, “The Banown” a múineadh ag ár Michael Flatley áitiúil; Timmy the Brit, dos na hippies i gcomhair an cheiliúraidh anocht. Nach iorónta an scéal é gurb iad na Sasanaigh atá ag coimeád na seana-nósanna Gaelacha beo sa lá atá inniu ann.

Agus go mbaine sibh go léir sult agus sásamh as Oíche Fhéile San Seáin.

Uainn go léir anseo in #37 “Chetwynde Downs” - - - Slááán Tamall

FRC